Hersenletsel kan ook op volwassen leeftijd ontstaan. In dat geval ontstaat letsel door bijvoorbeeld een ongeluk, een hersenbloeding of -infarct, of als gevolg van een aandoening zoals dementie, Multiple Sclerose of Parkinson. Ook kan er sprake zijn van visuele verwerkingsproblematiek.
Mensen met NAH hebben te maken met allerlei problemen. Problemen die vaak verder gaan dan de visuele problematiek. In zo’n geval kan de zoektocht naar een diagnose lang duren. Om die reden is het ook lastig om met de juiste ondersteuning, behandeling of revalidatie-aanpak te komen voor mensen met NAH.
Wat is NAH
Bij niet-aangeboren hersenletsel (NAH) heeft iemand hersenschade opgelopen door bijvoorbeeld een herseninfarct, een hersenbloeding, een ongeluk, een ziekte of zuurstoftekort. Dat kan heel verschillende klachten geven, onder andere met zien. We kijken weliswaar met onze ogen, maar we zien met onze hersenen.
Op deze pagina
- Oorzaken van NAH
- NAH en CVI
- Visuele problemen door NAH
- Vier groepen cliënten
- Hersenletsel én oogproblemen
- Klachten die kunnen optreden bij NAH
Mensen met NAH kunnen verschillende problemen hebben met zien. De hersenen kunnen bijvoorbeeld informatie vanuit de ogen niet meer goed verwerken of de oogspieren niet goed meer aansturen. Deze mensen kunnen de wereld soms heel anders waarnemen dan voor hun hersenletsel en hun klachten zijn vaak heel divers. Zo kan voor de één bijvoorbeeld lezen moeizaam gaan, omdat de scherpte in het zien wisselt of omdat woorden steeds verspringen. Iemand anders kan juist probleemloos lezen, maar heeft moeite een gezicht te herkennen.
Oorzaken van NAH
Hersenletsel kan onder andere ontstaan door een ongeluk, beroerte (hersenbloeding of herseninfarct) of zuurstoftekort. Ook een hersentumor en ziekten als MS (multiple sclerose) en dementie zijn vormen van hersenletsel die kunnen leiden tot problemen met het zien. Deze laatstgenoemde ziektebeelden tasten de hersenen langzaam steeds meer aan, waardoor klachten ook steeds verder zullen toenemen: het zijn neurodegeneratieve aandoeningen. Lees meer over NAH door neurodegeneratieve aandoeningen.
Samengevat zijn er drie soorten oorzaken van NAH:
- Traumatisch hersenletsel door bijvoorbeeld een ongeval.
- Niet-traumatisch hersenletsel door bijvoorbeeld een beroerte of een tumor.
- Neurodegeneratieve aandoeningen , bijvoorbeeld dementie en multiple sclerose (MS).
NAH en CVI
Als problemen met zien ontstaan door een stoornis in de hersenen, is er sprake van een Cerebrale Visuele Stoornis: CVI (vanuit het Engelse Cerebral Visual Impairment). Wanneer CVI ontstaat door bijvoorbeeld een aangeboren afwijking, vroeggeboorte of zuurstoftekort tijdens de geboorte, gaat het om hersenletsel dat wezenlijk anders is dan wanneer dit op een latere leeftijd wordt verworven. Je kunt over deze specifieke problematiek meer lezen in het kennisdossier CVI.
Visuele problemen die voorkomen na hersenletsel dat op latere leeftijd is ontstaan, noemen we visuele problemen na niet aangeboren hersenletsel (NAH). Hierbij gaan wij uit van een (zo goed als) uitontwikkeld brein. Je leest hier meer over op deze pagina's.
Visuele problemen door NAH
Bij het zien spelen de hersenen een belangrijke rol. De hersenen sturen allereerst de ogen aan, zodat je bijvoorbeeld niet dubbel ziet en met beide ogen tegelijkertijd ergens naar kunt kijken. Verder is een groot deel van de hersenen betrokken bij het ontvangen en vervolgens verwerken van visuele informatie die via de ogen binnenkomt. Bij dit hele proces van visuele waarneming kunnen veel dingen misgaan.
Vier groepen cliënten
Bij Bartiméus zien we grofweg vier verschillende groepen cliënten die door hersenletsel problemen hebben met de visuele waarneming. Hieronder leest u meer over die vier groepen, en daarna over specifieke visuele klachten die deze mensen kunnen hebben.
- Mensen met gezichtsvelduitval: zij nemen vaak de helft of een kwart van hun gezichtsveld niet meer waar. Het ontstaat meestal door een beroerte en heet respectievelijk ook wel hemianopsie of kwadrantanopsie.
- Mensen met problemen bij het betekenis geven aan wat ze zien. Ze herkennen bijvoorbeeld niet meer dat iets een stoel is, of een gezicht. Of ze zien niet meer goed waar iets zich bevindt, waardoor het lastig wordt om een voorwerp te pakken of de weg naar huis te vinden.
- Mensen die hun ogen niet goed meer kunnen aansturen. Zij zien bijvoorbeeld dubbel of kunnen hun ogen niet meer naar beneden richten. Hierdoor wordt het bijvoorbeeld lastig om diepte te zien en een goed overzicht van de omgeving te behouden.
- Mensen die last hebben van (visuele) overprikkeling. Zij vinden kijken vaak vermoeiend, hebben last van licht en/of details en kunnen daardoor lezen niet goed volhouden. Dit soort klachten worden regelmatig gehoord na een hersenschudding (dan meestal tijdelijk), maar ook na andere vormen van hersenletsel. Lees meer over overprikkeling van de hersenen.
Hersenletsel én oogproblemen
Daarnaast zijn er mensen die al oogproblemen hadden voordat ze hersenletsel opliepen. Bij hen beschadigt het hersenletsel soms niets dat met zien te maken heeft, en toch krijgen ze meer problemen met zien. Dat kan bijvoorbeeld komen door vermoeidheid − een veel voorkomend probleem bij hersenletsel – en de verminderde mogelijkheid om compensatiestrategieën in te zetten.
Klachten die kunnen optreden bij NAH
In de lijst hieronder staan klachten genoemd die als gevolg van NAH kunnen optreden op het gebied van het zien. Let op, de lijst is niet volledig en elke situatie van een cliënt is weer uniek.
- Moeite met herkennen van voorwerpen, vormen, letters, gezichten of gezichtsuitdrukkingen;
- Stoornissen in de oogbewegingen en oogstand;
- Moeite met ingewikkelde visuele situaties: iets zien tegen een drukke achtergrond, iets vinden tussen andere dingen, iemand zien in een menigte;
- Moeite met het benoemen, herkennen of waarnemen van kleuren;
- Afwisselend scherp en wazig zien (per moment kan dit verschillend zijn);
- Minder details zien;
- Moeite met het rijken en grijpen naar objecten;
- Moeilijk op één punt kunnen fixeren;
- Minder onthouden van iets wat is gezien (visueel geheugen);
- Moeilijk overzicht kunnen krijgen in een vreemde of veranderde ruimte (oriëntatie);
- Losse onderdelen herkennen, maar niet het geheel overzien;
- Maar één object tegelijk zien (ook wel simultaanagnosie);
- Dubbel zien;
- Last van het licht: meer licht nodig, alles in een donkere waas, overgevoelig voor fel licht;
- Moeite met overgangen van licht naar donker;
- Dingen zien die er niet zijn (visuele hallucinaties);
- Vermoeidheid bij het kijken;
- Geluid en beeld lopen ongelijk (opvallend bij bijvoorbeeld tv-kijken);
- Onrustig beeld;
- Leesproblemen;
- Problemen met de visuele aandacht. Er is dan niet altijd voldoende aandacht voor datgene wat wordt bekeken. Hierdoor wordt een deel van de informatie niet bewust waargenomen.
- Uitval van delen van het gezichtsveld: bijvoorbeeld de gehele linkerhelft of rechterhelft wordt niet meer waargenomen, wat ook wel hemianopsie wordt genoemd. Het probleem is vaak vooral dat de hersenen de uitval foutief invullen met de informatie die ze hebben.
Onderzoek en begeleiding
Bartiméus is specialist op het gebied van slechtziendheid en blindheid. Daarnaast heeft Bartiméus veel kennis over visuele problemen na hersenletsel.
Je kunt bij ons terecht voor:
- Onderzoek. Als visuele klachten (mogelijk) in de hersenen tot stand komen, betrekken we naast een optometrist ook één van onze neuropsychologen. Zo komen we tot een betere diagnose. Bartiméus probeert in één dag alle onderzoeken te doen en direct een diagnose te stellen. Het onderzoek vindt plaats op een van onze locaties in Nederland.
- Training/behandeling op locatie of thuis.
Bij Bartiméus kunnen we je op verschillende manieren trainingen/behandelingen bieden voor de gevolgen van niet-aangeboren hersenletsel (NAH).
Zo kan een neuropsycholoog aanvullend neuropsychologisch onderzoek verrichten naar de denkfuncties. Dat biedt inzicht in de situatie.
Ergotherapeuten kunnen adviseren en helpen bij de inzet van hulpmiddelen. Denk daarbij aan het uitproberen van filterbrillen en prismabrillen, onderzoek naar de juiste verlichting en onderzoek naar lichtgevoeligheid. Of advies over de inrichting van je huis, kijktraining, advies en ondersteuning bij het vergroten van uw mobiliteit (bijvoorbeeld een scootmobiel of tandem). Maar ook advies over het huishouden, zelfverzorging en hoe je je energie kunt verdelen en op peil houden. Kortom: meedenken in praktische oplossingen.
- Computeradviseurs kunnen helpen bij de inzet van computer, smartphone en tablet, eventueel met spraaksoftware.
- Maatschappelijk werkers kunnen helpen bij de aanvraag van voorzieningen zoals taxi of dagbesteding.
- Als iemand het zicht (deels) verliest, heeft dat blijvend veel impact. Rouwgevoelens kunnen regelmatig opspelen. Bartiméus biedt kennis en hulp op het gebied van verliesverwerking.
- Begeleiding bij u thuis is mogelijk als het u veel energie kost om naar Bartiméus te komen.
Contact
Neem contact met ons op om te bespreken wat er voor jou mogelijk is bij Bartiméus.